Η λειτουργία της πολιτείας βασίζεται σε δύο αλληλένδετες αρχές. Τη νομιμότητα και την ηθική. Όσο η νομιμότητα επηρεαζόταν από τις ηθικές αξίες της κοινωνίας, τόσο η βία της πολιτείας για την εφαρμογή των νόμων γίνονταν ευκολότερα αποδεκτή από τους πολίτες. Με τον καιρό η νομιμότητα άρχισε να απομακρύνεται από τις ηθικές αξίες της κοινωνίας και να αφομοιώνει στοιχεία παγκόσμιας ανάπτυξης, με εντελώς διαφορετικές πολιτισμικές αφετηρίες. Έτσι, αποτυπώνεται έκπτωση αξιών με στόχο την ικανοποίηση όλο και ευρύτερου τμήματος του παγκόσμιου χάρτη. Ως εργαλείο ανάπτυξης και διατήρησης της παγκοσμιοποίησης εμφανίστηκε η πολυπολιτισμικότητα που αποδέχεται μόνο τα κοινά στοιχεία ηθικής. Παράλληλα, η κοινωνία θεωρώντας ότι η νομιμότητα είναι υπέρτερη της ηθικής, αναθεωρεί τις ηθικές αξίες της με όρους νομικούς. Η ηθική, όμως, πρέπει από μόνη της να διέπει το σύνολο της κοινωνίας. Δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς ηθική. Αντιθέτως, σήμερα αδιαφορούμε για ό,τι δεν δεσμευόμαστε. Από την καθημερινότητά μας και τη συμπεριφορά μας, μέχρι και τις εμπορικές μας σχέσεις. Για παράδειγμα το εμπόριο βασίζεται στην καλή εμπορική πίστη, δηλαδή από τη μια σε αποδοχή συναλλακτικής εμπιστοσύνης και από την άλλη σε αποδοχή της ποιότητας και ποσότητας του αγαθού ή της υπηρεσίας. Δόθηκε, λοιπόν, ιδιαίτερη βαρύτητα στις συμβάσεις που έγιναν εξαιρετικά λεπτομερείς, δηλώνοντας ουσιαστικά την απουσία ηθικής. Δεν είναι λίγες οι φορές που λαμβάνεται απάντηση ότι “δεν είναι συμβατική μας υποχρέωση”. Αντί να υπάρχει επιχειρηματική ευελιξία, παρουσιάζονται νομικά κωλύματα, με το παράλογο να επικρατεί του λογικού. Στερούμαστε δηλαδή εμπορικής πίστης. Η απουσία της δεν δημιούργησε μόνο τη μεταχρονολογημένη πληρωμή, αλλά και την αδυναμία του εμπόρου να κινηθεί με ευχέρεια σε νέους προμηθευτές και νέους πελάτες. Παντού υπάρχουν κίνδυνοι. Έτσι, αναδεικνύεται το ερώτημα: “Αξίζει να προσπαθήσεις για αύξηση του τζίρου, όταν δεν μπορείς να διασφαλίσεις την είσπραξη;” Με άλλα λόγια αρχίζει σταδιακά η συρρίκνωση που ενισχύει μακροοικονομικά την ύφεση. Η απουσία ηθικής, προφανώς δεν είναι ο μόνος λόγος ύπαρξης της ύφεσης. Είναι όμως ο βασικός ανασταλτικός παράγων αναστροφής του κλίματος. Από την άλλη και το δημόσιο στερείται ηθικής. Πόσο ηθική είναι η αντιμετώπιση των δημοσίων χρεών ως βαρύτατο ποινικό αδίκημα με δεδομένη την αφερεγγυότητα της εμπορικής αλυσίδας; Πόσο ηθική είναι η ελευθέρωση των φυλακών από ειδεχθείς εγκληματίες και η αντικατάστασή τους με οικονομικούς; Πόσος ηθικό είναι να θεωρείται εκ προοιμίου ο επιχειρηματίας ως φορολογικός παραβάτης; Αλλά και πάλι, γιατί κάποιες άλλες χώρες μπορούν και εφαρμόζουν επιτυχώς αυτές τις πολιτικές, ενώ εμείς δεν μπορούμε; Μήπως γιατί οδηγηθήκαμε σε ηθική κατάπτωση, πιστεύοντας ότι το νόμιμο είναι και ηθικό; μήπως γιατί δεν υπάρχουν περισσεύματα ηθικής; ή μήπως επειδή υποεκτιμήσαμε τις ηθικές αξίες του ελληνικού πολιτισμού; Ιωάννης Σιαμάς PhDc, Industrial Management Logistics Engineer, MEng, MSc